Μαρτίνι, Φραντσέσκο ντι Τζόρτζιο

(Francesco di Giorgio Martini, Σιένα 1439 – 1501). Ιταλός μηχανικός, αρχιτέκτονας, ζωγράφος και γλύπτης. Αρχικά εργάστηκε ως στρατιωτικός μηχανικός και αρχιτέκτονας στη Σιένα (1463-78) και στη συνέχεια τέθηκε στην υπηρεσία του Λορέντσο των Μεδίκων και του δούκα του Ουρμπίνο. Η ζωγραφική του διαμόρφωση στο περιβάλλον του Βεκιέτα είναι αποτυπωμένη στα νεανικά έργα του, που φέρουν τους τίτλους Σκηνές από τον βίο του Αγίου Ιωσήφ και Η Σουζάνα στο λουτρό (περ. 1465, πινακοθήκη της Σιένα). Αργότερα φιλοτέχνησε Τη Στέψη της Θεοτόκου (1472, Σιένα, πινακοθήκη) και Τη Γέννηση (1475, Σιένα, Άγιος Δομίνικος), έργα στα οποία διακρίνεται η επίδραση της σύγχρονης φλωρεντινής τέχνης του Βερόκιο, του Πολαϊόλο, του Μποτιτσέλι, του Γκιμπέρτι και του Ντονατέλο. Από το 1477 έως το 1485 παρέμεινε στο Ουρμπίνο, στην υπηρεσία του δούκα Φεντερίκο ντα Μοντεφέλτρο και αργότερα του γιου του, Γκουιντομπάλντο. Στην αυλή του Ουρμπίνο συνδέθηκε με τον Λουτσιάνο Λαουράνα, αρχιτέκτονα του δουκικού ανακτόρου, στο οποίο εργάστηκε και ο ίδιος ο Μ. Γνώρισε τον Πιέρο ντέλα Φραντσέσκα, μελέτησε τα κλασικά ελληνικά και λατινικά κείμενα που υπήρχαν στην πλούσια δουκική βιβλιοθήκη, και ιδιαίτερα τον Βιτρούβιο, από τον οποίο εμπνεύστηκε τη σύνταξη των κειμένων του, που τον απασχόλησαν επί σειρά ετών και στα οποία έδωσε πρακτικές οδηγίες για την κατασκευή έργων μηχανικής και αστικής, θρησκευτικής και στρατιωτικής αρχιτεκτονικής. Από την εποχή της δράσης του στο Ουρμπίνο σώζονται μερικά ανάγλυφα εξαιρετικής απόδοσης, όπως Η αποκαθήλωση (Βενετία, ναός των Καρμηλιτών), Η μαστίγωση (Περούτζια, πινακοθήκη) και Η διχόνοια (η τερακότα βρίσκεται στο Λονδίνο, μουσείο Βικτορίας και Αλβέρτου, και το γύψινο έργο στη Σιένα, συλλογή Κίτζι Σαρατσίνι). Ωστόσο, η πιο σημαντική και πρωτότυπη δραστηριότητα του Μ. ήταν η αρχιτεκτονική. Ανάμεσα στις πιο αξιόλογες δημιουργίες του περιλαμβάνονται το δουκικό ανάκτορο του Γκούμπιο (1477-88), στο οποίο εκτέλεσε με ιδιαίτερο τρόπο τις μορφές του Λαουράνα, το διοικητικό μέγαρο του Γιέζι (εκτελεσμένο από άλλους σε δικό του σχέδιο), το μέγαρο των δημογερόντων της Ανγκόνα (το οποίο έχει υποστεί αρκετές μετατροπές), η εκκλησία του Αγίου Βερναρδίνου στο Ουρμπίνο (μεταγενέστερη του 1490), τα φρούρια του Αγίου Λέοντα του Σασοκορβάρο και του Μοντάβιο και κυρίως η εκκλησία της Σάντα Μαρία ντέλε Γκράτσιε στο Καλτσινάιο της Κορτόνα (η οποία θεμελιώθηκε το 1486) με την αυστηρή απλότητα των αρχιτεκτονικών μελών και την απομάκρυνση κάθε περιττού διακοσμητικού στοιχείου. Το 1489 ο Μ. εγκατέλειψε οριστικά την αυλή των Μοντεφέλτρο και εγκαταστάθηκε στη Σιένα, όπου παρέμεινε, εκτός από ορισμένα ταξίδια του στο Μιλάνο (για να συναντηθεί με τον Λεονάρντο ντα Βίντσι και να επιμεληθεί την οικοδόμηση του καθεδρικού ναού) και στα περίχωρα της Σιένας και κυρίως στην Καμπανία (με την ευκαιρία των πολεμικών επιχειρήσεων κατά την κάθοδο του Καρόλου Η’) έως το τέλος της ζωής του. «Ο Ευαγγελισμός», πίνακας του Ιταλού ζωγράφου και γλύπτη Φραντσέσκο ντι Τζόρτζιο Μαρτίνι (Εθνική Πινακοθήκη, Σιένα).